Większość ludzi w pewnych sytuacjach robi się nieśmiała czy nerwowa. Fobia społeczna to jednak coś więcej niż zwyczajne zażenowanie. Doprowadza ona do takiego nasilenia lęku przed ośmieszeniem się w sytuacjach społecznych, że człowiek zaczyna ich najzwyczajniej unikać. Niestety zwykle skutecznie utrudnia mu to życie. Tymczasem z fobii społecznej można się wyleczyć.

Czym jest fobia społeczna?

Fobia społeczna, inaczej nazywana zaburzeniem lęku społecznego, obejmuje intensywny strach przed pewnymi sytuacjami społecznymi – zwłaszcza sytuacjami nowymi lub takimi, w których ludzie wokół mogą potencjalnie obserwować i oceniać nasze zachowanie.

Te sytuacje społeczne mogą być tak przerażające, że niepokój pojawia się już na samą myśl o nich. Fobia społeczna wyrasta na podłożu lęku przed publicznym upokorzeniem czy osądzeniem. Człowiek cierpiący na to zaburzenie może obawiać się, że inni ludzie mogą coś złego o nim pomyśleć albo że im nie dorównuje. I nawet jeśli zdaje sobie sprawę, że lęki te są przynajmniej częściowo irracjonalne czy przesadzone, nic nie może na to poradzić. Nadal odczuwa niepokój.

Chociaż może się wydawać, że objawami lęku społecznego nic nie można zrobić, to tak naprawdę można zrobić bardzo dużo. Zanim jednak przystąpimy do walki z wrogiem, trzeba go najpierw poznać. Czym zatem jest fobia społeczna?

Jakie czynniki wyzwalają lęk społeczny?

Chociaż może ci się wydawać, że jesteś jedyną osobą, która ma ten problem, fobia społeczna jest dość powszechnym zjawiskiem. Badania statystyczne podają różne dane dotyczące powszechności tego zaburzenia. Niektórzy specjaliści traktują fobię społeczną wręcz jako chorobę cywilizacyjną. Objawy lęku nie pojawiają się jednak u wszystkich w tych samych okolicznościach.

Niektórzy ludzie doświadczają niepokoju w większości sytuacji społecznych oraz podczas wszelkiego rodzaju wystąpień. Ten rodzaj problemu określa się jako zgeneralizowane zaburzenie lęku społecznego. Dla innych osób fobia społeczna oznacza niepokój pojawiający się w konkretnych sytuacjach, takich jak rozmowa z nieznajomymi, obiad w restauracji, udział w przyjęciu towarzyskim, a nawet pisanie w czyimś towarzystwie.

1,4 % … a może jeszcze więcej? Z dużego badania EZOP przeprowadzonego w Polsce w 2015 roku wynika, że w Polsce 1,4% społeczeństwa w jakimś momencie życia zmaga się z fobią społeczną. Trzeba mieć jednak na uwadze, że aż połowa osób, do których skierowano się z tym badaniem, odmówiła w nim udziału. Ponieważ w innych krajach badania wskazują na znacznie wyższe rozpowszechnienie (od 2,6 na Ukrainie do nawet 12,1% w USA), można podejrzewać że ten odsetek w rzeczywistości również u nas jest wyższy. Prawdopodobne wydaje się, że osoby cierpiące na fobię społeczną częściej odmawiały wzięcia udziału w wywiadzie zarówno ze względu na specyfikę zaburzenia, jak i wciąż powszechne w naszym społeczeństwie tabu dotyczące problemów psychicznych.

Poniższe sytuacje bywają najczęściej stresujące dla osób z zaburzeniem lęku społecznego:

• Poznawanie nowych osób
• Spotkanie na randce
• Publiczne wystąpienie
• Rozmowa z autorytetami / ważnymi osobami
• Wykonywanie zadania pod okiem obserwatora
• Jedzenie czy picie w miejscu publicznym
• Znajdowanie się w centrum uwagi
• Bycie wywołanym do tablicy
• Zdawanie egzaminów
• Prowadzenie rozmowy towarzyskiej
• Bycie przedrzeźnianym czy krytykowanym
• Korzystanie z publicznych toalet
• Rozmowa telefoniczna

Objawy i symptomy fobii społecznej

Fakt że czasami się denerwujesz w sytuacjach społecznych, nie oznacza że cierpisz na fobię społeczną. Wiele osób od czasu do czasu bywa nieśmiałych bądź zażenowanych. Nie wpływa to jednak na ich codzienne funkcjonowanie. Tymczasem fobia społeczna przeszkadza w utrzymaniu normalnego postępowania i powoduje silny stres.

Przykładowo, to zupełnie naturalne, by doświadczać tremy przed publicznym wystąpieniem. Jednak osoba z fobią społeczną zacznie się martwić wiele tygodni wcześniej, zadzwoni odwołać wystąpienie mówiąc że jest chora lub będzie drżała tak mocno, że nie będzie w stanie wydusić z siebie ani słowa.

Emocjonalne objawy fobii społecznej obejmują:

• Nadmierne zażenowanie i niepokój w codziennych sytuacjach społecznych
• Zamartwianie się nadchodzącym wydarzeniem społecznym przez kolejne dni, tygodnie, miesiące
• Ekstremalny strach przed byciem obserwowanym czy osądzanym, zwłaszcza przez osoby nieznajome
• Obawę przed zachowaniem, które mogłoby narazić na ośmieszenie
• Obawę przed dostrzeżeniem sygnałów zdenerwowania przez otoczenie

Fizyczne objawy zaburzenia lęku społecznego to:

• Zaczerwienienie czy rumieńce
• Skrócony oddech
• Biegunka, wymioty
• Drżenie (także drżący głos)
• Przyspieszone bicie serca lub ucisk na klatkę piersiową
• Pocenie się, uderzenia gorąca
• Zawroty głowy i omdlenia

Objawy behawioralne fobii społecznej to:

• Unikanie sytuacji społecznych do tego stopnia, że utrudnia to życie
• Nie odzywanie się i pozostawanie w tle, aby uniknąć zauważenia i zawstydzenia
• Potrzeba by wszędzie zabierać ze sobą towarzysza
• Picie alkoholu w sytuacjach społecznych (prowadzić może do kłopotów alkoholowych)

Fobia społeczna i co dalej?

Można podjąć różne kroki, aby poradzić sobie z zaburzeniem lęku społecznego. Jednym ze sposobów jest wewnętrzny dialog z negatywnymi myślami. Innym opanowanie technik relaksacyjnych. Kolejnym stawianie czoła własnym lękom. Czasem wystarcza też zmiana stylu życia, ograniczenie spożywania kofeiny czy nikotyny, zadbanie o wystarczającą ilość snu, itp. Te sposoby opisuję w odrębnym artykule.

Ze wszystkich profesjonalnych podejść do leczenia fobii społecznej, najskuteczniejsza okazała się terapia poznawczo – behawioralna. Opiera się ona na założeniu, że cokolwiek myślimy wpływa to na nasze samopoczucie, a samopoczucie wpływa na zachowanie. Tak więc zmiana sposobu myślenia o sytuacjach społecznych powinna przynieść poprawę. 

Autorka: Karina Wiencelewska jest psychologiem, psychoterapeutą o specjalizacji systemowej. Potrzebujesz dodatkowych informacji na opisany temat lub chcesz umówić się na konsultacje? Zadzwoń: +48 514 725 256. Możesz też skontaktować się poprzez email gabinet@pomostkrakow.pl lub Skype karina.wiencelewska